Asas Bon : Apakah Dia Bon

Pernahkah anda meminjam wang?
Sudah tentu anda pernah samada kita meminta ibu bapa untuk beberapa ringgit membeli gula-gula semasa kecil atau memohon pinjaman perumahan daripada pihak bank, kebanyakan kita pernah meminjam di dalam kehidupan mereka.

Seperti mana orang memerlukan wang, begitu juga syarikat dan kerajaan. Syarikat memerlukan dana untuk berkembang dan memasuki pasaran baru, manakala kerajaan memerlukan wang untuk apa sahaja keperluan dari infrastruktur hingga program sosial.

Masalah bagi organisasi besar alami ialah mereka biasanya memerlukan lebih banyak wang daripada yang pihak bank boleh sediakan. Penyelesaiannya ialah dengan meningkatkan wang dengan menawarkan bon (atau instrument-instrumen hutang lain) kepada pasaran awam.

Beribu pelabur kemudian setiap darinya menyumbang sebahagian daripada modal yang diperlukan. Benar, bon ialah tiada lain merupakan satu pinjaman di mana setiap daripada anda adalah pemberi pinjaman. Organisasi yang menjual bon dipanggil ‘issuer’ (pihak penawar) kepada pemberi pinjaman (pelabur).

Sudah tentu, tiada siapa mahu memberi pinjam wang mereka tanpa mendapat apa-apa. Pihak penawar atau ‘issuer’ bon mesti membayar para pelabur sesuatu yang ekstra ke atas kemudahan menggunakan wang mereka. ‘Ekstra’ ini datangnya dalam bentuk bayaran faedah, di mana ia dibuat pada kadar yang telah ditentukan terlebih dahulu dan berjadual.

Kadar faedah selalunya dirujuk sebagai kupon. Tarikh di mana pihak penawar perlu membayar balik jumlah yang dipinjamkan (dikenali sebagai nilai muka) dipanggil tarikh matang. Bon dikenali sebagai sekuriti pendapatan tetap kerana anda tahu jumlah tepat wang yang akan anda dapat semula jika anda pegang sekuriti berkenaan sehingga matang.

Sebagai contoh, katalah anda membeli satu bon dengan nilai muka RM1,000, kupon 8% dan tempoh matang 10 tahun. Ini bermakna anda akan menerima sejumlah RM80 (RM1,000*8%) faedah setahun untuk sepuluh tahun berikutnya.

Sebenarnya, kerana kebanyakan bon membayar faedah setiap 2 kali setahun, anda akan menerima dua bayaran berjumlah RM40 setahun untuk 10 tahun. Apabila bon telah matang selepas satu dekad, anda akan mendapat wang RM1,000 anda balik.

Asas Bon: Karakteristik

Bon mempunyai beberapa karakteristik di mana anda patut perhatikan. Kesemua faktor ini memainkan peranan di dalam menentukan nilai sesuatu bon dan dalam memperimbangkannya sebagai instrument pelaburan portfolio anda.

Nilai Muka / Nilai Par
Nilai muka (juga dikenali sebagai nilai par atau principal) adalah jumlah wang para pemegang akan mendapat semula setelah ia matang. Satu bon yang baru ditawarkan biasanya dijual pada nilai par. Bon korporat biasanya mempunyai nilai par RM1,000, tetapi jumlah ini boleh menjadi lebih besar bagi bon kerajaan.

Apa yang mengelirukan ramai orang ialah nilai par bukanlah harga bon. Harga bon berubah-ubah sepanjang tempoh bergantung kepada beberapa sebab (maklumat lanjut selepas ini). Apabila bon diniagakan pada harga lebih tinggi tinggi daripada nilai muka ia dikatakan dijual di bawah nilai muka, ia dipanggil dijual pada harga diskaun.

Kupon (Kadar Faedah)
Kupon ialah jumlah pemegang bon akan terima sebagai bayaran faedah. Ia dipanggil ‘kupon’ kerana kadang-kadang memang terdapat kupon fizikal di atas bon yang mana anda perlu koyak dan tuntutnya untuk bayaran faedah. Bagaimanapun, ia lebih banyak diamalkan pada masa lepas. Pada masa sekarang, rekod lebih kepada disimpan secara elektronik.

Sebagaimana yang dinyatakan sebelum ini, kebanyakan bon membayar faedah setiap enam bulan, tetapi tidak mustahil untuk mereka membayar setiap bulan, suku tahun dan tahunan. Kupon dinyatakan dalam bentuk peratusan daripada nilai par. Jika bon membayar kupon 10% dan nilai par ialah RM1,000, maka ia akan bayar RM100 untuk faedah setahun.

Kadar yang kekal sebagai kadar faedah tetap daripada nilai par seperti ini dipanggil bon kadar tetap. Satu lagi kemungkinan ialah satu bayaran faedah boleh ubah,dikenali sebagaibon kadarfaedah diikat dengan kadar pasaran melalui indeks seperti kadar ke atas Bil Perbendaharaan.

Anda mungkin fikir fakir para pelabur akan membayar lebih untuk kupon tinggi berbanding kupon yang rendah. Semua perkara dianggap sama, kupon lebih rendah bermakna harga bon akan lebih kerap berubah-ubah.

Kematangan
Tarikh kematangan ialah tarikh masa depan di mana principal pelabur akan membayar dibayar balik. Kematangan boleh berbeza daripada serendah satu hari hingga sepanjang sehingga 30 tahun (malahan ada yang sehingga 100 tahun pernah ditawarkan).

Satu bon yang matang di dalam satu tahun adalah lebih mudah diramalkan dan dengan itu kurang berisiko berbanding satu bon yang matang dalam tempoh 20 tahun. Oleh itu, secara umum, lebih panjang tempoh kematangan, lebih tinggi kadar faedah. Juga, semua punca dianggap sama, lebih panjang tempoh bon akan berubah-ubah berbanding bon yang pendek tempohnya.

Pihak Penawar (Issuer)
Pihak penawar bon ialah faktor penting untuk mempertimbangkan, ini kerana kestabilan pihak penawar merupakan jaminan utama anda untuk mendapat bayaran balik wang anda. Sebagai contoh, kerajaan Malaysia jauh lebih terjamin berbanding sebarang syarikat yang ada. Risiko ‘default’ (peluang yang hutang tidak boleh dibayar) adalah amat kecil-sangat rendah yang mana sekuriti kerajaan dikenali sebagai asset bebas risiko.

Sebabnya ialah pihak kerajaan akan sentiasa berupaya membawa masuk pendapatan pada masa hadapan melalui percukaian. Sebuah syarikat, sebaliknya, perlu sentiasa mendapatkan keuntungan di mana jauh daripada sebarang jaminan. Risiko tambahan ini bermakna bon korporat mestilah menawarkan kadar pulangan yang lebih tinggi untuk menarik pelabur – ini merupakan risiko / pulangan dalam tindakan.

Asas Bon: Jenis-jenis Bon

Bon Kerajaan
Pada umumnya, sekuriti pendapatan tetap diklasifikasikan berdasarkan tempoh masa sebelum kematangannya. Berikut adalah tiga kategori utama:

Bil – sekuriti hutang yang matang kurang daripada satu tahun.
Nota – sekuriti hutang yang matang dalam setahun hingga 10 tahun
Bon – sekuriti hutang yang matang lebih daripada 10 ta

Contohnya sekuriti boleh niaga daripada kerajaan U.S. – dikenali sebagai Treasuries – memngingati garis panduan ini dan ditawarkan sebagai Treasury Bonds, Treasury Notes dan Treasury Bills (T-Bills). Secara teknikalnya, T-bills bukanlah dianggap bon kerana tempoh matangnya yang singkat.

Kesemua hutang yang ditawarkan oleh pihak kerajaan kita dianggap sebagai sangat selamat, sebagai mana juga oleh pihak kerajaan di mana-mana negara stabil yang lain. Hutang daripada banayak Negara yang sedang membangun, bagaimaanpun mempunyai risiko yang tertentu. Seperti syarikat, Negara juga boleh gagal membuat bayaran.

Bon Korporat
Sebuah syarikat boleh menawarkan bon seperti juga ia boleh menawarkan saham. Syarikat besar mempunyai banayak fleksibiliti untuk berapa banayk hutang yang mereka boleh tawarkan. Hadnya ialah berapa sahaja yang pasaran sanggup tanggung. Umumnya, bon korporat jangka pendek kurang daripada 5 tahun, sederhana ialah 5 ke 12 tahun dan jangka panjang ialah lebih 12 tahun.

Bon korporat dikenali dengan pulangan yang lebih tinggi kerana terdapat risiko yang lebihtinggi sesesebuah syarikat gagal membuat bayaran berbanding sebuah kerajaan. Di sebaliknya ialah ia juga boleh menjadi pelauran pendapatan tetap paling menguntungkan kerana risiko yang sanggup diambil oleh para pelabur. Kualiti kredit syarikat amat penting : lebih tinggi kualiti, lebih rendah kadar faedah yang pelabur akan terima.

Jenis-jenis lain variasi bon syarikat termasuk bon boleh ditukar, di mana pemegang boleh menukarnya kepada saham, dan bon boleh panggil, di mana membenarkan syarikat menebusnya sebelum tempoh matang.

Bon Zero-Coupon
Ini merupakan jenis bon yang menjadikan tiada bayaran kupon tetapi sebaliknya ditawarkan pada harga diskaun daripada nilai par. Contohnya, katalah satu bon zero-coupon dengan nilai par RM1,000 dan tempoh kematangan 10 tahun diniagakan pada RM600 : anda akan membayar RM600 hari ini untuk bon yang akan bernilai RM1,000 dalam masa 10 tahun.